ساییدن دندان (stripping) به عملی گفته میشود که طی آن دندانپزشک مقداری از ضخامت مینای دندان یا دندانهای خاصی را میتراشد. این دندانها، دندانهایی هستند که در صورتی که ردیف و مرتب قرار میگرفتند، با دندانهای مجاور در تماس بوده و دچار سایش طبیعی میشدند. هدف از این عمل، باریکتر کردن دندانها است.
واژه های معادل ساییدن (stripping) دندان : چند اصطلاح و واژه برای این فرایند به کار میرود از جمله اصلاح دندان، ایجاد فاصله بین دندانی و کاهش مینای بین دندانی. اشاره به واژه مینای دندان به این معنی است که تراش دندان تنها محدود به لایه مینای دندان (بیرونی ترین لایه دندان) میشود. این روش معایب و مزایایی دارد که در اینجا به آنها اشاره کرده و کاربرد و اهمیت آن را توضیح میدهیم.
چه زمانی به ساییدن دندان نیاز است؟
تراش و ساییدن پهنای دندان به دلایل مختلفی لازم میشود که به برخی از متداولترین آنها اشاره میکنیم. پیش از آغاز هر برنامه درمانی، دندانپزشک باید بتواند به شما بگویید آیا پیش بینی میکند این عمل را نیز باید انجام دهد یا خیر.
جلو زدگی دندانهای پیشین (ثنایا)
این وضعیت به این معنی است که دندانهای جلویی (دندانهای پیشین) بیمار به سمت جلو زاویه دارند. باریک کردن دندانها باعث میشود فضا ایجاد شده و ارتودنتیست بتواند آنها را به جای طبیعی خود بازگرداند.
اصلاح اور جت
اور جت وضعیتی است که دندانهای بالایی فاصله افقی نسبت به دندانهای پایینی (در حالت بسته بودن دهان) دارند به این معنی که دندانهای پایینی با فاصله در پشت دندانهای بالایی قرار میگیرند. در برخی موارد، با ساییدن دندانها میتوان از پهنای دندانهای بالایی کاسته و بنابراین آنها را به عقب تر برگرداند.
بهم ریختگی دندانها
در مواردی که مشکل اصلی بهم ریختگی دندانها (در اثر کمبود فضا) است، کاهش پهنای دندانها میتواند برای ایجاد فضای لازم برای ردیف شدن دندانهای کج و چرخیده مورد استفاده قرار بگیرد.
ناهمگونی در اندازه دندان
دندانهای متناظر در سمت راست و چپ قوس دندانی، معمولا تصاویر آینه ای یکدیگر هستند. در مواردی که ناهنگونی از نظر پهنا بین دندانهایی که باید بر هم جفت شوند وجود داشته باشد، با تراش دادن دندانها میتوان مشکل را حل کرد.
توجیه ساییدن بین دندانی
ممکن است از نظر سلامتی نگران برنامه دندانپزشک برای اصلاح دندانهایتان باشید اما در مقایسه با گزینه های دیگر، ساییدن بخش کمی از مینای دندان، غالبا گزینه بهتری است.
جایگزینهای ممکن برای ساییدن دندان
یک نمونه از این موارد، بهم ریختگی دندانهای بیمار است. در این شرایط، متخصص ارتودنسی باید راهی پیدا کند تا فضای بیشتری در دهان ایجاد کند تا دندانهای کج شده را صاف کند. برای این کار چند راه وجود دارد:
با هدایت دندانها به جلو، یا شیب دار کردن آنها به عقب یا طرفین، میتوان مقداری فضا ایجاد کرد اما این انواع تغییرات میتواند نتایج ردیف شدن دندانها را ناپایدار کرده و خطر بازگشت را بالا ببرد.
فضا را میتوان با خارج کردن (کشیدن) دندان یا دندانها، ایجاد نمود. با این کار فضای زیادی ایجاد میشود اما لازم نیست یادآور شویم که یک یا چند دندانتان را از دست میدهید.
بنابراین در این مورد به خصوص در شرایطی که تنها کمی فضا لازم است، ساییدن پهلوی دندان میتواند راه حلی بسیار عملی، ممکن و حتی محافظه کارانه باشد.
خطرات، عوارض و نگرانیهای ساییدن دندان
آیا ساییدن مینای بین دندانها، به آنها آسیبی وارد نمی کند؟
بدیهی است وقتی که بخشی از مینای دندان ساییده میشود، درواقع از ضخامت آن کاسته شده است. سوال این است که آیا برداشتن این مقدار از مینا، آسیبی به دندان وارد میکند؟
1- ساییدن دندان تقریبا یک فرایند سایش طبیعی است
برای درک این که چرا مقدار مینای دندان که طی باریک کردن دندان برداشته میشود، آسیب جدی به دندان نمیزند، به موارد زیر توجه کنید:
- هر دندان توسط یک رباط به استخوان فک متصل شده است. این رباط حرکات جزئی دندان را امکان پذیر میکند.
- وقتی به مرور زمان و به تدریج، دندان حرکت میکند، مقداری سایش بین دو دندان اتفاق می افتد و در واقع طبیعی است که نقاط تماس دندانها با افزایش سن، ساییده و مسطح شوند.
از آنجایی که نقاط تماس دندانهای کج شده، هنوز این نوع سایش را تجربه نکرده اند (چون همانند دندانهای دیگر، در ردیف مناسب قرار ندارند)، بخشی از دندان که در فرایند باریک کردن دندان ساییده میشود، همان مقدار مینای دندان است که در حالت طبیعی و در صورت ردیف و مرتب بودن دندانها، پیش از این اتفاق می افتاد.
2- دندان باریک شده بیشتر در معرض مشکلات یا عوارض است؟
روش کاهش مینای بین دندانی دهه هاست که مورد استفاده ارتودنتیستها قرار دارد و در این سالها، بسیاری از محققان دهان و دندان، تاثیرات بلند مدت آن را در جستجوی خطرات و عوارض، بررسی و ارزیابی کرده اند.
مطالعه ای که در سال 2007 توسط زاکریسون انجام شد، نشان داده هیچ گونه افزایشی در بروز عوارض جانبی (پوسیدگی دندان، بیماری لثه، مشکلات استخوان و …) در گروهی که در این آزمایش شرکت کرده بودند و عمل باریک کردن دندان در آنها در بیش از ده سال گذشته انجام شده بود، دیده نشده است.
3- حتی پس از ساییدن، دندان هنوز پوشش مینا دارد؟
این نکته مهمی است. کاهش مینای بین دندانی، شامل برداشتن لایه ای از مینا میشود نه تمام ضخامت مینا. در مواردی که دندان تمامی پوشش مینای خود را از دست داده است (و بنابراین عاج (دنتین) در آن ناحیه بیرون زده است، مشکلاتی مانند حساسیت دمایی و احتمال پوسیدگی افزایش می یابد.
مادامی که حداقل بخشی از لایه مینا باقی مانده باشد، از نظر عملی خطر مشکلات و انتظار طول عمر دندان در مقایسه با وضعیت پیشین، نسبتا بدون تغییر باقی می ماند.
عمل کاهش مینای بین دندانی
دندانپزشک با ابزارهای مختلفی میتواند کار ساییدن دندان را انجام دهد:
- دریل دندانپزشکی- دندان با استفاده از نوار یا دیسک پوشیده از الماسهای ریز، ساییده میشود
- دستی- نوار سمباده پوشیده با الماس، با دست به صورت حرکت عقب و جلو (همانند استفاده از اره) به پهلوی دندان کشیده میشود
روش انتخابی بیشتر بستگی به مقدار نیاز به سایش دارد.
اگر مقدار مینایی که باید برداشته شود، تنها یک لایه نازک باشد (3 میلی متر یا کمتر)، دندانپزشک احتمالا به صورتی دستی کار میکند چون کنترل بیشتری بر روی آن دارد. در شرایطی که لایه بیشتری از مینا قرار است برداشته شود، احتمالا از دریل استفاده میشود.
1- آیا دندانپزشک به برنداشتن بیش از حد مینا، اهمیت میدهد؟
در حین فرایند ساییدن دندان، دندانپزشک گهگاهی کار را متوقف کرده و با استفاده از یک ضخامت سنج کوچک که بین دندانها قرار میدهد، فاصله ایجاد شده را اندازه میگیرد.
همین که فاصله به اندازه کافی ایجاد شد، این پهنای بین دندانی را در جدولی در پرونده شما ثبت میکند. هر گونه اقدامات آتی از جمله سایشهای بعدی دندان را نیز در این جدول ثبت خواهد کرد بنابراین هیچ دندانی را بیش از حد نخواهد سایید.
2- وقتی عمل ساییدن دندان صورت میگیرد، چه احساسی در من ایجاد میشود؟
نگران نباشید، مسئله خاصی نیست. حس ساییده شدن دندان توسط نوار الماس یا لرزش دریل، کمی ناخوشایند است اما دردی احساس نمیکنید (نیازی به بی حسی وجود ندارد).
3- دندانپزشک ممکن است بخواهد بیش از یک بار، دندان را بساید؟
باید از دندانپزشک راجع به برنامه درمانی تان سوال کنید.
- ممکن است تنها لازم باشد یک بار در تمام دوره درمانی، این کار صورت بگیرد یا این که چند مرتبه لازم باشد دندان ساییده شود.
- ممکن است مراحل بعدی باریک کردن دندان تنها اقدام سطحی باشد به این صورت که دندانپزشک هنگام ساییدن جزئی دندان برای کنترل بیشتر، با استفاده از ابزارهای دستی کار میکند.
4- پس از ساییدن دندان، متوجه فاصله بین دندانها میشوید؟
مسلما پس از کاهش مینای دندان، فاصله کوچکی بین دندانهایتان ایجاد میشود. ایجاد این فاصله هدف اصلی درمان بوده است. اما این فاصله ها باید کاملا کوچک باشند از این رو ممکن است برای دیگران محسوس نباشند. البته با پیشرفت درمان، این فاصله ها در مراحل بعدی کمتر میشوند تا زمانی که در نهایت بسته میگردند.